Er is iets magisch aan het moment dat een felblauwe flits over het water schiet. Voor veel natuurliefhebbers is de ijsvogel een van de mooiste vogels van Nederland. En hoewel ze zeldzaam lijken, zijn ijsvogels verrassend vaak te vinden als je weet waar en wanneer je moet kijken.
Waar leven ijsvogels in Nederland?
IJsvogels houden van rustige, waterrijke gebieden. Denk aan slootjes, rivieren, beken, visrijke vijvers en plassen met steile oeverranden. Ze hebben schoon, helder water nodig met voldoende kleine visjes om te vangen. In Nederland komen ze vooral voor in waterrijke gebieden zoals de Gelderse Poort, de Biesbosch, langs de Vecht, in Limburgse beekdalen en op veel plekken in Overijssel en Drenthe. Ook in stadsparken met geschikte waterpartijen zijn ze soms te zien. Bekijk op waarneming.nl waar in jouw buurt ijsvogels gespot zijn voor de beste kansen!
Wat veel mensen niet weten: ijsvogels blijven het hele jaar door in Nederland. Ze trekken niet weg in de winter, al vallen ze dan wel extra op doordat de begroeiing dunner is.
Hoe herken je een ijsvogel?
De ijsvogel is geen grote vogel, maar z’n kleuren maken hem onweerstaanbaar. Met een felblauwe rug, oranje borst en een lange, scherpe snavel is het een opvallende verschijning. Toch zie je ze vaak pas als ze ineens vlak langs je schieten. Ze vliegen laag over het water en zijn daarbij razendsnel met die bekende blauwe flits.
Let op het typische “tsrieet”-roepje, een kort en scherp geluid dat ze vaak laten horen tijdens het vliegen. Zie je een klein bolletje blauw op een overhangende tak boven het water zitten? Dan heb je waarschijnlijk geluk: ijsvogels gebruiken zulke plekken graag als uitkijkpost om naar visjes te speuren.
Beste tijd om ijsvogels te spotten
Hoewel ijsvogels het hele jaar aanwezig zijn, zijn ze het makkelijkst te vinden in het voorjaar en najaar. In het voorjaar zijn ze druk met het bouwen van nestjes, vaak in zelf gegraven tunnels in steile oevers of zandige taluds. In de herfst zie je soms jonge ijsvogels, op zoek naar hun eigen territorium.
Na een zachte winter is de kans op ijsvogelwaarnemingen groter. Strenge winters eisen helaas vaak hun tol, doordat viswateren dichtvriezen en de vogels dan te weinig voedsel kunnen vinden. Gelukkig herstellen populaties zich meestal vrij snel weer en hebben we in Nederland al jarenlang geen écht strenge winters meer.
IJsvogels spotten: geduld en stilte
IJsvogels zijn schuw. Ze hebben scherpe ogen en houden mensen graag op afstand. Wie een ijsvogel wil zien, doet er goed aan om rustig en stil te blijven, het liefst zittend op een plek met goed zicht op het water. Vaak keren ze terug naar vaste uitkijkplekken. Wie daar even geduldig blijft zitten, maakt een goede kans.
Een goede verrekijker helpt natuurlijk enorm. Omdat ijsvogels klein zijn en vaak wat verder weg zitten, zijn details anders lastig te zien. Met een 8x of 10x vergroting kom je al een heel eind.
Wat eten ijsvogels?
IJsvogels leven vrijwel volledig van vis, maar eten ook waterinsecten, larven en soms kleine amfibieën. Ze duiken als een speer het water in, vaak recht van hun uitkijkpost. Heb je geluk, dan zie je hoe ze hun prooi tegen een tak meppen om hem daarna in één keer door te slikken.
IJsvogels fotograferen
IJsvogels zijn enorm populair onder natuurfotografen. Hun kleur, hun gedrag en de uitdaging om ze vast te leggen maken het tot een bijzondere ervaring. Wie wil fotograferen doet er goed aan om vroeg in de ochtend op pad te gaan. Zorg voor camouflage (of kies een plek waar je deels uit zicht bent) en neem de tijd. IJsvogels keren vaak terug naar dezelfde plek – dat kan helpen bij het instellen van je camera.
Bescherming van de ijsvogel
In de jaren ’60 en ’70 ging het slecht met de ijsvogel in Nederland, onder meer door watervervuiling en gebrek aan nestgelegenheid. Inmiddels is de situatie sterk verbeterd. IJsvogels profiteren van schoner water en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Toch blijft hun aantal gevoelig voor extreme kou. Elke waarneming is dus nog steeds bijzonder.
Help ijsvogels door hun rust te respecteren, zeker tijdens het broedseizoen (maart tot juli). Vermijd het verstoren van nestplekken en houd voldoende afstand.
IJsvogels vinden: een avontuur voor jong en oud
Het mooie van de ijsvogel is dat je hem niet per se in een afgelegen natuurgebied hoeft te zoeken. Ook in de buurt van woonwijken en in stadsparken met schoon water maak je kans hem te zien. Dat maakt het spotten van ijsvogels een laagdrempelige en spannende activiteit voor gezinnen, wandelaars en natuurliefhebbers van alle leeftijden. Met een beetje geduld, een goede plek en een scherpe blik, ligt die eerste blauwe flits misschien al dichterbij dan gedacht.